صنعت پتروشیمی به صنعتی اطلاق می‌شود که در آن هیدروکربن‌های موجود در نفت خام یا گاز طبیعی پس از طی یک سری فرآیندهای شیمیایی به انواع فرآورده‌های شیمیایی مورد استفاده در سایرصنایع تبدیل می‌شود. این صنعت از زیرشاخه‌های صنعت شیمیایی محسوب می‌شود که از ترکیب دو واژه پترول و شیمیایی ایجاد شده‌است.
دامنه کاربرد فرآورده‌های این صنعت از تولید سوخت موشک‌های هدایت شونده و ماهواره‌ها آغاز و تا ماده اولیه برخی داروها گسترده شده‌است.
شرکت‌های فعال در صنعت پتروشیمی را میتوان بر اساس نوع ماده اولیه یا محصول نهایی و یا براساس کاربرد آن تقسیم‌بندی کرد.
تقسیم بندی بر اساس حامل‌های هیدروکربوری به عنوان سوخت:
1) سوخت مایع
2) سوخت گاز
تقسیم بندی بر اساس حامل‌های هیدروکربوری به عنوان خوراک:
1)فرآورده‌های نفتی
2)گاز و اتان
3)مایعات و میعانات گازی
بنابراین با توجه به این تقسیم بندی میتوان گفت که خوراک شرکت‌های پتروشیمی در دو دسته مایع و غیرمایع (گاز) جای می‌گیرند. بیشتر شرکت‌های موجود در این صنعت از خوراک غیرمایع (گازی) استفاده می‌کنند.
تقسیم بندی بر اساس ساختار شیمیایی محصولات پتروشیمی:
- الفین و پلیمر اتیلن، پروپیلن و بوتادین و بوتیلن
- آروماتیک‌ها بنزن، تولوئن و زایلن
- گاز سنتز آمونیاک و متانول
محصولات نهایی پتروشیمی
متانول
متانول یا متیل الکل به دو روش با فشار بالا و شیوه مدرن تولید می‌شود که در شیوه مدرن، از کاتالیزورهایی استفاده می‌شود که در فشارهای پائین عمل می‌کنند و کارایی موثرتری دارند. همچنین در تهیه فرمالدهیدها (فرمالین‌ها) جهت مصارف خانگی و تولید رزین‌ها، اسید استیک، سوخت‌های هیدروژنی و دی متیل اتر (DME) به عنوان سوخت پاک و جایگزین سوخت دیزل و سوخت‌های هیدروژنی استفاده می‌شود.
به طور ساده فرآیند تولیدمتانول از گاز طبیعی به صورت زیر است:
تولید گاز سنتز
ریفورمینگ بخار ساده‌ترین و پرکاربردترین روش تولید گاز سنتز است.
سنتز کاتالیستی‌متانول از گاز سنتز
کربن دی‌اکسید و هیدروژن در این مرحله با یکدیگر واکنش داده و منجر به تولید متانول می‌شود.
تقطیر
با جداسازی آب از متانول خام، نوع خالص آن به دست می‌آید.
شرکت های فعال در صنعت متانول
ظرفیت اسمی تولید این محصول بعد از واردشدن دو پتروشیمی کاوه و مرجان به مدار تولید، به ۸/۹ میلیون تن رسیده‌است. ۳/۳ میلیون تن آن متعلق به پتروشیمی زاگرس است که پنجمین تولیدکننده بزرگ جهان است. از این میان سه شرکت پتروشیمی زاگرس، پتروشیمی خارک و فن آوران در بورس اوراق بهادار فعالیت می‌کنند.
آمونیاک و اوره
آمونیاک برای تولید کودهای شیمیایی و در بعضی مواقع مستقیما در خاک و عمدتا برای تولید کودهای مایع یا جامد نظیر اوره، آمونیوم نیترات، دی آمونیوم سولفات، اسیدنیتریک و آمونیوم سولفات مصرف می‌گردد. همچنین از آمونیاک در تولید مواد منفجره و محلول شیمیایی و پاک‌کننده در مصارف خانگی نیز استفاده می‌گردد.
کود اوره مهمترین کود ازته در جهان بشمار می‌رود. تولید تجاری اوره از طریق واکنش آمونیاک و co2 حاصل می‌گردد. در ابتدا به صورت مایع غلیظ می‌باشد، پس از عمل تغلیظ سازی و جداسازی آب و عبور از برج دانه کننده به شکل دانه‌های سفید جهت کیسه‌گیری به وسیله تسمه نقاله به واحد بسته‌بندی محصولات ارسال می‌گردد.
قیمت اوره به سطح زیر کشت در دنیا، میزان جمعیت، بارندگی و مولفه‌هایی این‌چنینی وابسته است لذا پیش‌بینی روند قیمتی آن نسبت به کالاهای دیگر پیچیده‌تر است.
شرکت‌های فعال در صنعت اوره و آمونیاک شامل پتروشیمی پردیس، پتروشیمی شیراز، پتروشیمی کرمانشاه، پتروشیمی خراسان است که در بورس فعال می‌باشند. علاوه بر این‌ها پتروشیمی رازی نیز در زمینه تولید آمونیاک و اوره فعال است که در بورس پذیرفته نشده است.
محصولات پایه الفین و پلیمر
الفین‌ها شامل ترکیبات دو کربنه (مثل اتیلن)، سه کربنه (مثل پروپیلن) و چهار کربنه (مثل بوتادین و بوتیلن) می‌باشند. الفین‌های سبک بیش از 60 درصد از سهم تولید از پتروشیمی را در کل دنیا به خود اختصاص داده‌اند. پر مصرف‌ترین ماده پایه صنعت پتروشیمی در دنیا اتیلن است. این هیدروکربن که دارای نسبت اتم هیدروژن به کربن دو است، به عنوان سبک ترین الفین محسوب می‌شود.
خوراک اصلی واحد الفین نفتای سبک و سنگین نام دارد که از طریق خطوط انتقال و یا تانکرهای حمل نفتا از پالایشگاه تأمین می‌شود.
پلی اتیلن
پلی اتیلن پرمصرف‌ترین پلیمر در دنیا از دسته ترموپلاستیک‌ها و متعلق به خانواده پلی الفین هاست و نمایان‌گر بزرگترین گروه از ضایعات پلاستیکی می‌باشد. این پلیمر کاربرد فروانی در صنعت بسته‌بندی دارد. برای مثال کیسه‌ها و دبه‌ها، بطری‌های شیر، قاشق‌های پلاستیکی در آشپزخانه را میتوان نام برد. این پلیمر از طریق پلیمریزاسیون رادیکالی اتیلن تولید می‌شود.
پلی پروپیلن PP
پلی پروپیلن دومین ترموپلاستیک پرمصرف از خانواده پلی الفین هاست. در مقایسه با پلی اتیلن دارای استحکام ضربه‌ای کمتر ولی دمای کاربری بالاتر و استحکام کششی بیشتر است. پلی پروپیلن یک از پلیمرهای با کارآیی متنوع است که در تولید قطعات مختلف پلاستیکی ͵صنعت خودرو (تزئینات داخلی، پروانه‌ها) و هم چنین در صنعت الیاف (چمن‌های مصنوعی، طناب ضد پوسیدگی) کاربرد دارد.
آروماتیک‌ها
پارازایلین، ارتوزایلین، بنزن و تولوئن محصولات تولیدی واحد آروماتیک است. محصول پارازایلین در تولید الیاف مصنوعی، رزین‌ها، پلی‌استرها و پلی‌اکریل‌ها، بنزن در تولید استایرن، مواد اولیه شوینده‌ها، نرم‌کننده‌ها، حشره‌کش‌ها و رنگ‌ها، ارتوزایلین برای ساخت نرم‌کننده‌ها، سموم دفع‌آفات و رنگ به کار می‌رود.
بنزن
بنزن سبک‌ترین آروماتیک است. مهمترین کاربرد آن در تولید استایرن، مواد اولیه لاستیک‌ها و در تولید LAB و مواد اولیه شوینده‌ها است.
پارازایلین و ارتوزایلین
زایلن‌ها در رتبه دوم میزان تولید و مصرف آروماتیک‌ها بعد از بنزن قرار دارند. زایلن‌های تولیدی، ۸۲درصد به پارازایلین، ۶ درصد به ارتوزایلین و یک درصد به متازایلین و ۱۱درصد مابقی به دیگر ترکیبات تبدیل می‌شود.
تولوئن
یکی از کاربردهای عمده این ماده، استفاده از آن به‌عنوان حلال در صنایع مختلف از جمله رنگ و رزین است.
شرکت‌های مهم فعال در تولید الفین و پلیمر و آروماتیک شامل پتروشیمی مارون، پارس، آریا، نوری، جم، امیرکبیر، تندگویان، شازند، بوعلی سینا، پلی پروپیلن جم، غدیر، پتروشیمی قاعد بصیر، پتروشیمی آبادان، پتروشیمی اصفهان، صنایع پتروشیمی تخت جمشید است.
بدون دیدگاه